Soorten spreuken

Misschien herken je het wel, cliché uitspraken als schoonheid zit in de maat van je hart, niet die van je jeans, of nog een bekende is: er is geen lift naar succes, je zult de trap moeten nemen. Iedereen heeft wel ooit voor zijn of haar verjaardag, bruiloft of communie zo'n bekend tegeltje gekregen met hierop een tekst zoals hierboven. Maar wie bedenkt deze spreuken nou eigenlijk? En hoe kan het dat iedereen deze soms mysterieuze spreuken toch begrijpt? Wij zochten het voor je uit.

De geschiedenis van de spreuk

De spreuk of in de volksmond genoemde 'quote' kan worden opgevat als zinrijk gezegde. Een spreuk bestaat uit een kernachtige korte tekst met een algemene wijsheid of vermaning. Deze levenswijsheid wordt vervat in een expressieve, vaak metaforische taal die je kunt vergelijken met een spreekwoord. Er zijn sterke aanwijzingen dat spreuken zijn ontstaan uit de oude Egyptische wijsheidscultuur waarbij latere auteurs de spreuken hebben aangevuld of aangepast naar de terminologie waarin zij leven. Spreuken kwamen al voor in de Bijbelse poëzie, zo heeft één van de boeken uit de Hebreeuwse bijbel de naam Spreuken gekregen. De Hebreeuwse naam van het boek is Misjlei wat vertaald kan worden als wijsheid. Evenals bij andere Bijbelboeken zijn er twee zienswijzen. In de moderne zienswijze wordt er uitgegaan van oude Egyptische wijsheidsliteratuur dat zich door de tijd heen heeft ontwikkeld door latere auteurs die de spreuken aanvulden met wat er in die tijd leefde. Op vandaag worden spreuken vaak gecombineerd met spreekwoorden of uitspraken van celebrities.

Hoe kan het dat wij deze spreuken begrijpen?

Een groot deel van de spreuken die we op dit moment kennen komen voort uit het Latijn. Veel van deze spreuken hebben een anderstalige equivalent. Een voorbeeld is het Nederlandse spreekwoord een 'gegeven paard dat je niet in de bek moet kijken' dat in het Zuid-Afrikaans ''moenie ’n gegewe perd in die bek kyk nie'' betekent. Spreekwoorden gaan van mond tot mond, de bedenker van het spreekwoord ligt meestal al op het kerkhof. Soms is de herkomst van een spreuk kraakhelder. Uitspraken uit boeken en films worden vaak als grappig ervaren dat ervoor zorgt dat mensen deze zinnen gaan herhalen. Ze worden vervolgens van mond tot mond verspreid. Ook onstaan er steeds weer nieuwe spreuken bij. Doordat celebrities hun levenswijsheden op een aantrekkelijke wijze verwoorden gaan mensen deze zinnen overnemen. Deze verspreiden zich vervolgens weer van mond tot mond waardoor iedereen de spreuk herkent, zo ging het vroeger en gaat het nu. Door de komst van massamedia wordt de verspreiding van zo'n spreuk op een zeer snelle manier verspreid waardoor er op hoog tempo nieuwe spreuken verschijnen.